Fermentatie - levensmiddelen op een hulpbronbesparende manier bewaren
Met behulp van fermentatie kunnen verschillende groepen levensmiddelen op een grondstofbesparende manier worden geconserveerd. Probeer iets nieuws met je favoriete fruit en groenten. Niet alleen opent fermentatie een hele nieuwe wereld van complexe smaken, maar deze voedingsmiddelen zijn ook zeer goed voor je darmflora. Lees verder om erachter te komen hoe je groenten fermenteert als een professional, welke levensmiddelgroepen geschikt zijn voor deze vorm van conservering en hoe je de gefermenteerde groenten kunt integreren in je dagelijkse dieet.
Gezondheidsvoordelen van fermentatie:
- Tijdens de fermentatie daalt het gehalte aan zware metalen zoals cadmium.
- Melkzuurbacteriën zijn probiotica en verrijken de diversiteit aan microben in de darm.
- Voedingsvezels uit groenten zijn prebiotica en ondersteunen dus de proliferatie van darmbacteriën.
- Gefermenteerde groenten zijn gemakkelijker te verteren voor het lichaam en de voedingsstoffen in het levensmiddel kunnen beter worden opgenomen.
- Het fermenteren van wortelen en paprika's verhoogt het gehalte aan vitamine A.
Wat is fermentatie? Inzicht in de wereld van micro-organismen
Fermentatie is een natuurlijke, biologische conserveringsmethode die kan worden gebruikt voor een grote verscheidenheid aan levensmiddelen. Door te fermenteren wordt levensmiddel voorzichtig geconserveerd en ontwikkelt het een nieuwe consistentie en diverse smaken. De belangrijkste rollen in het fermentatieproces worden gespeeld door micro-organismen zoals bacteriën, gisten en specifieke schimmels. Met behulp van hun enzymen worden de macronutriënten - koolhydraten, vetten en eiwitten - in het levensmiddel afgebroken en omgezet in kleinere componenten. Tijdens deze stofomzetting worden zuren, gassen en alcohol geproduceerd in verschillende soorten en hoeveelheden, afhankelijk van het type fermentatie en de geselecteerde levensmiddelgroep.
Fermentatie - microben openen een wereld van plezier en diversiteit
Fermentatie wordt al duizenden jaren gebruikt om verschillende levensmiddelen en dranken te produceren. Een van de eerste ontdekkingen was alcoholische gisting - de geboorte van wijn! Vanaf dat moment bleef deze zachte vorm van conserveren zich ontwikkelen. En met goede reden. De wereld van gefermenteerde levensmiddelen is zeer divers. Het fermentatieproces creëert bijvoorbeeld producten als yoghurt en kaas die ooit alleen uit melk bestonden. Sommige levensmiddelen, zoals koffie, worden zelfs pas lekker door dit proces. Zonder fermentatie zouden genotmiddelen zoals koffie, thee of alcohol simpelweg niet bestaan. Bij de productie van blauwe kaas wordt de melk aangevuld met speciale vormen die het proces in de gewenste richting sturen. De fermentatie van alcoholische dranken is gebaseerd op de activiteit van gisten en vereist veel suiker uit granen of fruit. Kortom, er zijn verschillende soorten fermentatie voor verschillende levensmiddelgroepen.
Je hebt zeker ook zuurkool, gefermenteerde sperziebonen of azijn in het schap zien liggen. Maar de industrieel geproduceerde producten worden gedeeltelijk gepasteuriseerd om te voldoen aan de hygiënevoorschriften van de handel. Deze intense hitte vermindert de heilzame probiotische eigenschappen en andere hittegevoelige voedingsstoffen in gefermenteerde levensmiddelen.
Fermentatie van groenten - melkzuurfermentatie
De fermentatie van groenten is een conserveringsproces waarbij vooral melkzuurbacteriën het levensmiddel conserveren en de smaak van het levensmiddel veranderen. Daarom wordt dit type fermentatie ook wel melkzuurfermentatie genoemd. Maar wat gebeurt er precies in dit proces?
Groenten van verschillende soorten worden in een geschikt vat gedaan, bijvoorbeeld een glazen pot, en dan bedekt met een pekel. De melkzuurbacteriën gaan dan snel aan het werk en voeden zich voornamelijk met koolhydraten uit het ingemaakte levensmiddel en zetten deze om in melkzuur en kooldioxide. Melkzuurbacteriën vermenigvuldigen zich het best zonder zuurstof. Tijdens dit conserveringsproces wordt ook in zeer kleine mate alcohol geproduceerd , maar maak je geen zorgen, het levensmiddel is nog steeds geschikt voor kinderen. Zelfs zuurkool die je in de supermarkt vindt, bevat een kleine hoeveelheid alcohol, die onschadelijk is.
Thuisfermentatie met groenten kan ook wilde fermentatie worden genoemd. Wilde gisting wordt gekenmerkt door het feit dat er geen starterculturen - zoals specifieke melkzuurbacteriën of schimmels - worden toegevoegd. Het hele proces is uitsluitend afhankelijk van natuurlijk voorkomende micro-organismen die al op de schil van de groenten zitten en in de lucht in de kamer - en dat zijn er meer dan je zou verwachten! Begint het een beetje minder aantrekkelijk te klinken? Maak je geen zorgen, zolang je hygiënisch werkt, zullen de gezondheidsbevorderende melkzuurbacteriën vrijwel meteen aanslaan. Deze enorm snelle vermenigvuldiging van melkzuurbacteriën verlaagt de pH-waarde in het gefermenteerde levensmiddel en voorkomt dat schadelijke ziektekiemen zich erop nestelen.
Wilde fermentatie - voor gezonde darmen
Melkzuurbacteriën zijn superhelden in een potje! Melkzuurbacteriën hebben probiotische eigenschappen. Als we ze eten, verrijken de levende melkzuurbacteriën de darmflora. Bovendien bevatten de gebruikte groenten van nature probiotica. Dit zijn voedingsvezels die gemakkelijk worden geconsumeerd door bacteriën in de menselijke darm en zo aanzienlijk bijdragen aan de proliferatie van gezondheidsbevorderende darmbacteriën. Complexe koolhydraten met lange ketens zijn ook gemakkelijker te verteren door het menselijk lichaam dankzij de stofomzettingen die plaatsvinden tijdens de fermentatie. Bovendien kunnen de voedingsstoffen in de groenten sneller door het lichaam worden opgenomen. Maar wilde fermentatie kan nog meer doen dan dat: tijdens de fermentatie van wortelen en rode paprika's stijgt het vitamine A-gehalte in deze groenten en daalt het gehalte aan ongezonde zware metalen, zoals cadmium.
Gefermenteerde groenten bevatten ook vaak vitamine B12 (cobalamine), waardoor ze een veganistische bron van de vitale vitamine zijn. De hoeveelheden in gefermenteerde groenten zijn echter zo laag dat niet aan de dagelijkse behoefte aan B12 kan worden voldaan. Bovendien wordt de cobalamine in gefermenteerde levensmiddelen slechter door het lichaam opgenomen dan B12 in dierlijke levensmiddelen.
Wilde fermentatie van groenten - snel en gemakkelijk
Dus nu is het tijd om de groenten tevoorschijn te halen en optimaal te profiteren van dit voedingsversterkende proces! Voor wilde fermentatie heb je maar een paar benodigdheden nodig, waarvan de meeste al beschikbaar zijn in je keuken. Wilde gisting is ook goed voor de portemonnee. Fermentatie vereist geen energie in de vorm van warmte, omdat de melkzuurbacteriën zich het prettigst voelen bij kamertemperatuur. Bovendien kun je gemakkelijk groenten gebruiken die al wat over hun houdbaarheidsdatum heen zijn of die je niet direct in een gerecht kunt verwerken. Zo voorkom je dat je levensmiddelen verspilt.
Weet je nog steeds niet zeker of je dit wilt proberen? Lees dan verder! In de volgende secties vindt u antwoorden op de meest dringende vragen.
Handige tips en trucs voor een succesvolle fermentatie
Wat is er nodig en waar moet je op letten?
Er zijn bijna geen grenzen bij het fermenteren van groenten. Theoretisch is elke groente geschikt. Alleen bladgroenten zoals spinazie en sla moet je vermijden, omdat hun fijne blaadjes te snel zacht worden. Over het algemeen worden de groenten zachter naarmate ze fermenteren door de omzetting van stoffen. Dit betekent dat hoe langer je de groenten fermenteert, hoe malser ze worden.
Kool en wortelgroenten zijn bijvoorbeeld uitermate geschikt voor fermentatie. Wees dapper en meng verschillende soorten groenten! Gebruik indien mogelijk biologisch geteelde groenten, omdat de verscheidenheid aan bacteriën aan de buitenkant van de groente diverser is dan bij conventionele teelt. Snijd de groenten in stukjes of fijne reepjes of rasp ze zelfs. Hoe kleiner de groenten gesneden zijn, hoe sneller de melkzuurbacteriën hun werk kunnen doen.
De melkzuurbacteriën geven de voorkeur aan lage zuurstofniveaus. Daarom zijn Fidopotjes uitermate geschikt voor fermentatiedoeleinden. Dit komt omdat dit proces ervoor zorgt dat kooldioxide zich ophoopt, wat weer leidt tot druk in de pot. Bij Fidopotjes kan het gas gemakkelijk ontsnappen door de rubberen afdichting. Misschien heb je thuis geen Fidopotje? Vrees niet - grotere potten met schroefdoppen zijn ook geschikt voor fermentatie. Zorg ervoor dat je de potten van tevoren uitspoelt met heet water.
Vergeet niet om je fermenterende groenten in de gaten te houden. Bij beide soorten potten moet je het deksel om de drie tot vier dagen even openen zodat de gassen kunnen ontsnappen. En nog een kleine tip: koolhydraatrijke groenten zoals bieten en wortelen produceren veel kooldioxide, dus deze kunnen snel overlopen tijdens het fermenteren. Een klein bordje onder de pot kan dit verhelpen!
Zout is een essentieel ingrediënt bij de fermentatie van groenten. De toevoeging van zout voorkomt de verspreiding van ongewenste ziektekiemen. Maar wat is de juiste verhouding? Als vuistregel moet je twee procent van het gewicht van de groente aan zout toevoegen. Voor 500 g kool moet je bijvoorbeeld 10 g zout toevoegen. Het is het beste om zout te gebruiken zonder antiklontermiddelen zoals calcium- of magnesiumcarbonaat, om verstorende factoren voor de melkzuurbacteriën te elimineren.
Tijdens het fermenteren worden nieuwe smaakcomposities gecreëerd en zelfs een kleine hoeveelheid kruiden kan al genoeg zijn om een adembenemend aroma te creëren wanneer je de pot opent! Gember, knoflook en uien zijn ook ideaal om je gefermenteerde groenten op smaak te brengen. Kruiden voeg je het beste onderin de pot toe, zodat ze onder de groenten worden gedrukt.
De waterige omgeving en de gassen die ontstaan tijdens de fermentatie zorgen ervoor dat de groenten na verloop van tijd naar boven komen. Als de groenten aan de oppervlakte in contact komen met zuurstof, bestaat de kans dat er schimmel ontstaat. Om dit te voorkomen, moet je fermentatiegewichten gebruiken om de groenten naar beneden te duwen. Hoewel er veel fermentatiegewichten te koop zijn, kun je er ook zelf een maken. Probeer een levensmiddel-opbergzak te vullen met schone stenen of knikkers. En weet je wat mensen vroeger gebruikten? Een groot koolblad, dat van bovenaf op de gefermenteerde groenten werd gedrukt.
Terwijl sommige gefermenteerde voedingsmiddelen na een week al voldoende zuur zijn, duurt het voor koolsoorten meestal drie tot vier weken. Over het algemeen hangt het echter alleen van je smaak af! En wat is een betere manier om van de magie van het proces te genieten dan er om de paar dagen een voorproefje van te nemen? Test je gefermenteerde groenten regelmatig, zodat je echt kunt bepalen welke zuurgraad bij jouw smaak past. Zorg er wel voor dat je altijd schoon bestek gebruikt en laat het deksel niet te lang open staan.
Als er witte aanslag wordt aangetroffen op het oppervlak van gistende groenten, zijn er maar twee boosdoeners: schimmel of de onschadelijke kahm-gist. Kahm-gist is een dun en vrij glad "tapijt" dat het hele oppervlak bedekt. Dit is volkomen onschadelijk, maar kan de smaak van de gefermenteerde groenten veranderen. Kahm-gist ontwikkelt zich als je de pot niet vol genoeg vult of te ver opent - omdat de gist de voorkeur geeft aan zuurstof om te groeien.
Je kunt schimmel gemakkelijk onderscheiden van kahm gist door er alleen maar naar te kijken. Bij schimmel worden pluizige kleine cirkels ongelijkmatig verdeeld over het oppervlak van de vloeistof en kunnen ze soms ook verschillende kleuren aannemen - en ook een verderfelijke geur. Als je de aanslag als schimmel identificeert, is het helaas beter om het gefermenteerde levensmiddel weg te gooien en het gewoon nog een keer te proberen.
Melkzuurbacteriën zijn vooral actief bij een temperatuur van 18-22 °C, dus je kunt de groenten gemakkelijk op kamertemperatuur bewaren terwijl ze fermenteren. Nadat je de gewenste smaak en consistentie hebt bereikt, kun je ze in je Liebherr koelkast plaatsen. Bij lage temperaturen in de koelkast gaan de bacteriën in winterslaap en blijven de gefermenteerde groenten tot zes maanden goed. Als je koelkast wat krap wordt, kun je ze ook in de kelder bewaren of, in de winter, zelfs op het terras of balkon.
Zelfgemaakte zuurkool - zure en gezonde gefermenteerde groenten in vier stappen
Heb je ooit zelfgemaakte zuurkool geprobeerd? Het is echt de moeite waard! Je moet veel geduld hebben, want de kool heeft drie tot vier weken nodig om te fermenteren, maar de bereiding is ongelooflijk snel en eenvoudig.
Keukengerei:
- 1 kg witte kool
- Keukenrasp
- Zout (2 % = 20 g)
- Water
- Een grote, afsluitbare pot
- Om op smaak te brengen: komijn, jeneverbes, laurier
1. stap
Verwijder de buitenste bladeren van de witte kool. Bewaar één groot blad en was het. Snijd de witte kool in acht grote stukken en rasp ze met de rasp.
2. stap
Doe de kool in een grote kom. Voeg 20 g zout toe en masseer het krachtig met je handen in de gesnipperde kool. Laat de kom ongeveer 15 minuten staan.
3. stap
Nu is er wat van het koolsap ontsnapt - dit vormt de pekel voor de gefermenteerde groenten. Doe eerst twee karwijzaadjes, een laurierblaadje en een jeneverbes op de bodem van de pot. Voeg nu de kool toe. Druk alles stevig aan - dit zorgt ervoor dat er geen luchtbellen tussen de stukken kool zitten. Bij voorkeur is het koolsap genoeg om de versnipperde koolstukjes te bedekken. Als dit niet het geval is, giet dan wat meer water in de pot tot deze ongeveer ¾ vol is. Bedek de gesneden kool met het koolblad dat je in het begin aan de kant hebt gelegd en druk dan alles weer stevig aan tot de kool onder het niveau van de pekel ligt.
4. stap
Nu is het tijd om het deksel te sluiten en opgewonden toe te kijken hoe het begint te borrelen! Zorg ervoor dat je de pot elke drie tot vier dagen even opent. Doe één keer per week een smaaktest. Zodra de kool naar je smaak is, is hij klaar.
Dit kan je ook interesseren
Gefermenteerde dranken - herontdek gevestigde ideeën
Ben je op zoek naar een verfrissend alternatief voor thee en water? We vertellen je alles wat je moet weten over gefermenteerde dranken en de voordelen voor de gezondheid.
Hier lees je hoe je Kombucha paddenstoelen bewaart!
Lees verder om uit te vinden hoe je Kombucha paddenstoelen bewaart en bewaart en hoe je de thee zelf maakt.
